Fazla Mesai Hesaplama ve Çalışma Süreleri

Fazla Mesai Hesaplama ve Çalışma Süreleri Çalışma şartları ve ücret, işçi ve işveren arasında yapılan iş sözleşmesiyle belirlenir. Ücret, işin niteliği, çalışma saatleri ve asgari ücret tutarları gibi faktörlere göre belirlenir. İşçinin asıl ücreti, çalışmaya başlayacağı iş ve iş yeri için belirlenen çalışma saatlerini kapsar. Bu nedenle asıl mesai ücreti, genellikle haftalık 45 saat çalışma karşılığında ödenecek ücreti ifade eder.

Fazla Mesai Hesaplama ve Çalışma Süreleri Ancak İş Kanunu, üretimin artması veya iş yoğunluğunun artması gibi sebeplerle fazladan çalışma yapılmasına izin verir. İşçi, işin niteliği, iş yoğunluğu gibi durumlara bağlı olarak haftalık çalışma süresini aşarak çalışabilir. Bu durumda, normal çalışma süresinden daha fazla çalışma yapıldığı için ayrı bir ücret hesaplanmalıdır. İş Kanunu, fazla mesai yönetmeliği fazla çalışmaların bedelini belirlemek için asgari bir değer belirlemiştir. İşçi ve işveren, asıl ücrette anlaştıkları gibi, fazladan yapılacak çalışmaların ücretini kanunun asgari değerini gözeterek daha yüksek bir ücret olarak belirleyebilirler.

Fazla çalışma için işçinin onayının alınması gerekmektedir. Ancak her işçi fazla çalışma yapamaz ve bazı durumlarda fazla çalışma yasaklanmıştır. İş Kanunu, bazı işçi gruplarının ve bazı işlerde çalışanların fazla çalışmasını sınırlamış veya yasaklamıştır. Bu durumlar, işçinin yaşına, sağlık durumuna, hamilelik gibi özel durumlarına ve çalışma şartlarına bağlı olarak değişebilir. Yasal düzenlemeler, işçinin korunması ve iş sağlığı güvenliği açısından fazla çalışma sürelerini düzenlemektedir.

İşçinin onayı alınsa bile aşağıdaki durumlarda fazla çalışma yaptırılamaz:

Sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde çalışanlar,
Akşam 20:00 ile 06:00 saatleri arasında gece sayılan süre içerisinde yürütülen işlerde çalışanlar (turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir),
Maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi yer ve su altında yapılan işlerde çalışanlar,
18 yaşını doldurmamış işçiler,
İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği iş yeri hekiminin veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin (bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin) raporu ile belgelenen işçiler,
Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler,
Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler,
Zorunlu nedenler ve olağanüstü haller dışında yer altı maden işlerinde çalışan işçiler (4857 sayılı İş Kanunu’nun 42. ve 43. maddelerine göre).

Bu durumlar, işçilerin sağlığı, güvenliği ve özel durumları göz önünde bulundurularak fazla çalışmanın sınırlarını belirlemektedir. İşverenler, bu yasal düzenlemelere uyarak çalışma saati hesaplamak ve çalışanlarının haklarını korumakla yükümlüdür. Ayrıca, İş Kanunu’nun 41. maddesine istinaden fazla çalışma süresi bir yılda 270 saatten fazla olamaz.

İş Kanunu’nun 42. maddesi, belirli zorunlu durumlar ortaya çıktığında işverenin işçileri fazla çalıştırabilmesine imkân tanır. Bu durumlar şunları içerir:

Arıza oluşması veya arızalanmanın mümkün görülmesi durumunda,
Makineler, araç ve gereçler için hemen yapılması gereken acele işlerde,
Zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması durumunda,

Fazla çalışma ücreti hesaplanırken, İş Kanunu’nun azami çalışma süresi olan haftalık 45 saatten fazla çalışılan süreler için geçerlidir. Fazla mesai ücreti, normal saatlik ücretin %50 artırılmasıyla hesaplanır. Bu ücret, asıl ücret temel alınarak hesaplanır. Günlük veya aylık ücretle çalışan işçilerde, öncelikle normal çalışma saatlerindeki saatlik ücret hesaplanır. Sonra, her bir saatlik fazla çalışma süresi için bu ücretin %50 artırılmış hali ödenir. Bu hesaplama oranı, asgari bir değer olup iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesiyle artırılabilmektedir.

Örneğin, haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenen bir iş yerinde aylık ücretle çalışan bir işçi için, 1 saatlik çalışmanın karşılığını bulmak için aylık ücreti 225’e bölünür. Böylece, 225 saat haftada 45 saat çalışan bir işçinin 1 aylık çalışma saatidir. Fazla çalışma ücreti hesaplaması, normal çalışma saatlerini aşan saatler için geçerli olacaktır. İşçinin normal saatlik ücreti, aylık ücretin 225’e bölünmesiyle bulunmuş olsun. Eğer normal saatlik ücret 15 TL ise, fazla çalışma saatlerinin saatlik ücreti 15 TL * 1.5 (yani %50 artış) = 22.5 TL olacaktır. Bu şekilde, fazla çalışma süresine göre hesaplama yapılabilir.

Örneğin, işçinin haftalık çalışma süresi 45 saat ve normal aylık ücreti 3000 TL olsun. Bir haftada 45 saat normal çalışma yapılıyorsa, 5 saat fazla çalışma yapılması durumunda (45-40=5), 5 saat * 22.5 TL = 112.5 TL fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekecektir. Bu hesaplama yöntemi, normal saatlik ücretin %50 artırılması prensibine dayanmaktadır.

Daha fazla bilgiye ihtiyacınız varsa, lütfen müşteri temsilcimizle iletişime geçin.